DE GOEDE DOOD?

Beste lezer, er moet me iets van het hart.

Ik verbaas me namelijk al langer over het begrip ‘de goede dood’. Het is de vertaling van het oude Griekse begrip ‘euthanatos’ wat in het dagelijks gebruik wordt vertaald als een goede, milde of genadedood.
Maar interessant genoeg hebben we het helemaal niet over de dóód als die ‘goede dood’ behandeld wordt. En daar wringt wat mij betreft de schoen. Het begrip wordt namelijk juist gebezigd om een humaan levenseinde aan te duiden en zegt niets over de dood als zodanig.

De goede dood is een belangrijk uitgangspunt van schrijvers van blogs, artikelen en ook van boeken, zoals Ton Vink die schrijft. Zijn laatste publicatie heeft zelfs de fraaie titel: Een goede dood, Euthanasie gewikt en gewogen. 

Zoekend op internet ben ik erachter gekomen dat de concrete vertaling van euthanatos wel heel plat ‘goede dood’ geworden is. Terwijl het voorvoegsel eu naast goed ook edel kan betekenen. En het begrip thanatos een stukje subtieler is namelijk ‘belichaming van de dood in de Griekse mythologie’. 
Op internet vond ik een veel historischer vertaling van het woord euthanatos namelijk ‘wel-gestorven’. Het is een begrip dat stamt van verder voor de jaartelling dat onder andere werd gebruikt voor de helden die op het slagveld stierven; voor volk en vaderland zouden we nu zeggen. Wel-sterven was toen een levenseinde dat een leven bekroonde en niet zozeer een uitweg uit het lijden. En het was een particuliere keuze van de stervende zelf. Die ideale bekroning was niet voor iedereen dezelfde. Helden, filosofen en keizers kozen hun eigen type goede dood en kwamen zo als belangrijke voorbeelden de mythologie en de heldenverhalen binnen.

Hoe anders wordt het begrip euthanasie nu gehanteerd. Euthanatos als euthanasie is een door een dokter overgenomen stervensproces geworden dat nauwkeurig via wetgeving en criteria geformuleerd wordt door de maatschappij en als verlossing dient voor een hoop ellende die we al hebben of ons te wachten staat.
Het is inmiddels dus de dokter die de patiënt bekroond, nota bene als uitweg uit lijden. Terwijl het toch ooit begon als een zeer intieme handeling waar je uitsluitend zelf over ging. En waar nog steeds ruimte voor zou mogen zijn. Waarbij een ieder voor zichzelf mag benoemen hoe zijn sterven eruit mag zien.

Een reden temeer om nooit de vertaling ‘goede dood’ te hanteren: het gáát niet over de dood. Want wat een complex begrip is dat, de dood, en wat een zwaktebod eigenlijk om het te kapen voor het sterfproces. Maar wel begrijpelijk natuurlijk want de dood is een terrein waar best een taboe op ligt. Omdat we nogal hechten aan ons leven met al zijn verworvenheden is het moeten loslaten van dat leven een akelig vooruitzicht. We leven graag met het idee dat we onsterfelijk zijn. En dat is misschien ook wel gezond. Midden in het leven staand is het niet functioneel om steeds met de dood bezig te zijn. Je komt er niet echt verder mee.

Nee, dan toch echt liever het originele woord euthanatos dat zijn betekenis vindt in het  sterfproces waarbij we het goede graag zelf bepalen. Zonder een maatschappij die normerend oplegt wat zij wenselijk vindt. Dat doen we liever, waar mogelijk, in kleine kring met onze naasten.
Ik zou daarom graag zien dat euthanatos vanaf nu vertaald gaat worden als een weloverwogen eigen sterfproces.
​
En wat een mooi woord is het eigenlijk.

Joke Hogenhout, levenseindecounselor