​WIE BESLIST OVER JE AL DAN NIET VOLTOOIDE LEVEN?

​Wie beslist over je al dan niet voltooide leven?
Ooit dachten we dat dit de Schepper was (of een dergelijke mystieke bron).
Inmiddels zijn we wat autonomer en gaan ervan uit dat we dat zélf uit kunnen maken. Is het een stapje verder voor de beschaving dat de overheid zich er inmiddels tegenaan bemoeit? D66 boog zich immers via Pia Dijkstra over dit thema en heeft, eind 2016 alweer, een initiatiefwetsvoorstel voltooid leven gepresenteerd. Waar gaat deze wet ook alweer over?

In het wetsvoorstel kan een oudere die klaar is met leven hulp krijgen bij zelfdoding als hij of zij 75 jaar oud is. “De oudere moet minimaal 75 jaar zijn en er moet sprake zijn van een duurzame, weloverwogen en intrinsieke doodswens. Een speciaal opgeleide 'levenseindebegeleider' zal de hulpvraag beoordelen en toetsen. Achteraf wordt de procedure door een regionale toetsingscommissie gecontroleerd.” [1]

Dat er geen vaart zit in het traject naar wetgeving is niet verbazingwekkend: het kabinet, met zijn nogal christelijke en behoudende signatuur, heeft besloten dat er maar eerst een onderzoek moet komen naar voltooid leven in Nederland want zo was een heet hangijzer bij de formatie van tafel. Daarnaast was een maatschappelijk debat hierover nodig.
En zo werd - pas in januari 2019 - het volgende bekend: “De Universiteit voor Humanistiek en het Julius Centrum van het UMCU gaan dit jaar samen onderzoek doen naar de omvang en omstandigheden van de groep mensen voor wie de huidige wetgeving geen ruimte lijkt te bieden voor hulp bij een zelfgekozen [zou het werkelijk? - JH] levenseinde.”[2]
Het maatschappelijk debat vindt intussen maar mondjesmaat zijn weg; de Coöperatie Laatste Wil (CLW) heeft met zijn Middel X in 2017 inmiddels meer stof doen opwaaien!

Maar er was nieuws:
Kort geleden, om precies te zijn 11 maart jl., vond er een Commissievergadering ’Bijzondere procedure inzake de levenseindebegeleider’ plaats. Een puik clubje deskundigen mochten hun zegje doen over hoe de toekomstige levensvermoeide ouderen bij te staan via een levenseindebegeleider. Of eigenlijk vooral: hen nog meer te vermoeien door de beslissing over hun eigen leven over te nemen via allerlei toetsingen die nog uitgewerkt moeten worden.
En als er iets bleek uit deze commissievergadering dan was het dat de dames en heren bijna over elkaar heen rolden om hun eigen ideeën, achterban en positie zo gunstig mogelijk te presenteren. Natuurlijk wilden de Humanisten hun geestelijk begeleiders wel opleiden hiervoor (het programma ligt al min of meer klaar). Natuurlijk moet een dokter erbij betrokken worden (wat als het misgaat; en het blijft medische zorg via dodelijke medicatie). Ton Vink (voormalig counselor) was de enige die, vanuit eigen ervaring, helder verwoordde dat hij altijd heel blij geweest was niet op de stoel van de beslisser te hebben hoeven plaatsnemen.

Overigens kan ik me herinneren dat, tijdens de boekpresentatie van Voltooid leven, over leven en willen sterven[3] op 22 november 2016 van Els van Wijngaarden, aan de vele aanwezige geestelijk humanistisch begeleiders de vraag gesteld werd of ze deze ‘goddelijke’ positie wilden innemen. Niet onverwacht stak niemand zijn vinger op om zich vrijwillig te melden.
En nu we het toch over het boek hebben: niet alleen de wetgeving lijkt het begrip ‘voltooid leven’ te mixen met een naastgelegen begrip ‘klaar met leven’. Nu mag u gerust weten dat wij counselors al menig pittige discussie hebben gehad over deze begrippen en dat we er in de details hier en daar best een tikkeltje anders over denken. Waarmee ik maar wil aangeven dat een begrip als ‘voltooid leven’ nog helemaal niet uitgekristalliseerd is.
De definitie van Els van Wijngaarden over voltooid leven is vooral een negatieve: wat is er allemaal niet meer (ofwel verlieservaring, ofwel ‘klaar met leven’). Ze concludeerde dat “voltooid leven kan worden omschreven als een kluwen van onvermogen en onwil om nog langer verbinding te maken met het leven. Dit proces van losraken en vervreemding (van de wereld, anderen en jezelf) levert permanente innerlijke spanning en verzet op, en versterkt het verlangen om het leven te beëindigen.”[4]
Leg daarnaast eens de afkomst van het woord (etymologie) en dan ontdek je vol-tooid als een vol opgesierd iets. Een vol uitgepakt leven waarvan de cirkel rond is? Ik kom het met regelmaat tegen als counselor én als mens… Maar díe mooie definitie lijkt inmiddels definitief gekaapt te zijn.

De huidige onderzoeksdoelstelling (zie boven) over ‘voltooid leven’ suggereert (zoals ik het lees) een wel heel brede doelgroep: “de groep mensen voor wie de huidige wetgeving geen ruimte lijkt te bieden voor hulp bij een zelfgekozen levenseinde”. Dat klinkt mij meer als klaar met leven (een zelfgekozen levenseinde wensen na heftige processen als ziekte, verlies, scheiding, ontslag, burn-out, enz.) en niet als dat wat door wie dan ook als ‘voltooid leven’ bedoeld is.
Onduidelijkheid over de definitie bleek ook bij de commissievergadering. Een aantal sprekers ging in op het feit dat praten over het vormgeven van begeleiding die toetsbare criteria als uitgangspunt moet hebben, niet te doen is zonder goede definitie.

Conclusie:
Had men niet beter een andere volgorde kunnen nemen vooraleer wetgeving passend is: echt goed uitzoeken wat de burger vindt over klaar en/of voltooid leven, en waar hij/zij behoefte aan heeft vooraleer wetgeving te maken die toch ten dienste zou horen te zijn van diezelfde burger.
En je hoeft maar te kijken naar wat er gebeurde toen de CLW beweerde wel een spulletje X te hebben: het ledenaantal steeg gigantisch. Al die nieuwe leden wilden vooral iets in huis hebben voor later en waren dan ook flink boos toen het allemaal niet doorging.
En wat deze mensen (van wie we er inmiddels een aardig aantal hebben gesproken voor een alternatief middel en bijbehorende route) vooral niet willen is iemand op de andere stoel om uitgevraagd te worden over de beweegredenen om het leven te beëindigen. Dat kunnen ze vast uitstekend zelf beslissen als het zover is!

Joke Hogenhout, levenseindecounselor
 
[1] https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2149070-wetsvoorstel-d66-toestemming-hulp-bij-zelfdoding-bij-voltooid-leven.html
[2] https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2019/01/16/start-onderzoek-‘voltooid-leven’
[3] Els van Wijngaarden, Voltooid leven, over leven en willen sterven, Atlas contact, Amsterdam, 2016, 208 pagina’s, ISBN 9789045033044
[4] Van Wijngaarden, p. 12