​In de september nieuwsbrief van Exit International, de organisatie van de Australiër Philip Nitschke, wordt melding gemaakt van middelen die gebruikt kunnen worden bij een zekere, humane zelfdoding: ‘lethal inorganic salts’. De brief verwijst naar de laatste editie van het Peaceful Pill Handbook (PPeH) waarin de middelen –met een toelichting– genoemd worden. Uit diezelfde nieuwsbrief: “This new update has come about as a result of developments in feral animal management in Australia where government agencies have implemented a new inorganic-salts based strategies to manage that country's feral pig population in the outback.” Daaruit kan klaarblijkelijk worden geconcludeerd: “The results are surprisingly good as some salts are: inexpensive , lawful , easy to obtain, unable to be banned and provide a peaceful & reliable death.”
Bij degenen die de discussie over de plannen van Coöperatie Laatste Wil de afgelopen anderhalve week hebben gevolgd, zal onmiddellijk een belletje gaan rinkelen. De genoemde resultaten komen namelijk alle overeen met het vooralsnog niet bij naam genoemde middel ‘van’ de Coöperatie. Haalt Nitschke de CLW hier rechts in?

De afgelopen week deden er vele geruchten de ronde over welk middel het nu eigenlijk gaat. Vanwaar die geheimzinnigheid als het toch wel bekend gaat worden? Van zovele andere middelen die effectief zijn, zijn immers naam en werkzaamheid wel bekend. En met die geheimzinnigheid ontstond ook onrust. Het boorde een behoefte aan die zich uitte in een enorme toename van het ledenaantal van de CLW, maar ook in een toename aan informatievragen bij de SLC (mede dankzij een veelgelezen blog) maar ook bijvoorbeeld bij de NVVE. Ook Bert Keizer gaf zijn opinie: “De naam van het middel zal snel alom bekend zijn en de Coöperatie is erin geslaagd de beste manier te vinden om het eigen initiatief de grond in te boren: overal gaan retteketetten dat je het hebt.” Het is paradoxaal: je wilt een middel beschikbaar stellen en/of wijzen op de wijze waarop het te verkrijgen valt, laat leden voor die exclusiviteit betalen (lidmaatschap) en je zoekt stevig de publiciteit wat als voorspelbaar gevolg heeft dat iedereen wil weten: wat dan?
En het liet de politiek niet onberoerd. Niet uit onverwachte hoek werden er Kamervragen gesteld – vooralsnog kon/kan de Minister van Justitie daar niet veel mee want ‘niemand’ weet waar de CLW het over heeft. 

​Om wélk middel zou het nu kunnen gaan? Meerdere bronnen laten naar boven drijven dat ‘natriumnitriet’ een voor de hand liggende mogelijkheid is. Dat natriumnitriet wordt namelijk gebruikt in die situaties waar de CLW zélf openheid over gegeven heeft: in laboratoria ter bestrijding van schimmels en bacteriën, in een zeer lage concentratie in levensmiddelen. En iedereen die een beetje via Google zoekt, komt ook juist dat middel frequent tegen – óók in relatie tot zelfdodingen. Niettemin, nogmaals, zolang er niemand vanuit de gelederen van de CLW zegt waar het om gaat, blijft het speculeren.
Maar nu dan zelfbenoemd euthanasie-activist Nitschke, met zijn nieuwsbrief en een verwijzing naar de laatste update van diens PPeH. Dat handboek kan iedere volwassene bemachtigen voor een kleine 100 euro inclusief btw en geeft veel informatie over middelen en methoden die wel/niet gebruikt kunnen worden bij een humaan zelfgekozen levenseinde. Het handboek is, voor alle duidelijkheid, géén boek dat over zorgvuldige besluitvorming gaat. En in tegenstelling tot bijvoorbeeld Uitweg van Boudewijn Chabot staan er geen gevalsbeschrijvingen in en wordt er niet stilgestaan bij gelukte maar vooral belangrijk: mislukte suïcidepogingen.
Wat kunnen we nu (details daargelaten) in het PPeH lezen?

In twee tweets van Philip Nitschke (resp. 8 en 9 september) wijst hij op een middel zonder de naam te noemen. De naam van een ander middel noemt hij daarentegen wel, Nembutal: een bij zelfeuthanasie veelgebruikt barbituraat dat in Nederland brede bekendheid kreeg door een spraakmakende uitzending van Monitor (NCRV) op de publieke omroep. De tekst van de 9/9 tweet: “The legal soluble food preserving salt that allows anyone (who can't get Nembutal) a peaceful #euthanasia death” (met een link naar de nieuwsbrief). In de update van het PPeH wordt het ‘inorganic salt’ sodium nitrite genoemd (p. 139 e.v.), dat is hetzelfde als natriumnitriet. Een conserveringsmiddel dat zorgt voor terminale hypoxie en dat bij inname van een overdosis onder meer de volgende symptomen kent: depressie van het centrale zenuwstelsel, lethargie, verwarring, sterke vaatverwijdering wat mede dankzij de snelle verlaging van de bloeddruk aanleiding geeft tot hoofdpijn. Het middel is oplosbaar in water, een antibraakmiddel is gewenst evenals een hoofdpijntablet. Dit is in overeenstemming met hetgeen de CLW op vrijdag  1 september bekend heeft gemaakt; en ook in overeenstemming met de vermeend legale verkrijgbaarheid en (globaal) de hoeveelheid die een volwassene nodig heeft te kunnen sterven. Waar de CLW wél uitspraken doet over de snelheid van sterven, daar vermeldt het PPeH slechts ‘langzamer dan cyanide’. 

Volgens het PPeH is het ‘reliable’. Maar waar is die betrouwbaarheid op gestoeld? De CLW had het over casuïstiek (zelfdoding/moord) zonder nadere bronvermelding. Net als in de tweet van 8 september wijst het PPeH op een praktijk waar (wilde) varkens worden gedood met het genoemde middel. In de tekst over natriumnitriet staat een verwijzing naar een artikel uit 2014: ‘In the belly of a pig, sodium nitrite is absorbed into the bloodstream where it reduces oxygen. Without the oxygen it needs to function, the pig faints and dies much as it would through carbon monoxide poisoning, experts say. A lower concentration of an enzyme, methemoglobin reductase, in the pigs’ blood makes them more susceptible to sodium nitrite toxicity than other animals. “Basically, the animal gets kind of woozy and goes to sleep,” [zoöloog] Mayer says. If a wild pig gets a sufficient dose of the substance, he tells C&EN, “it doesn’t wake up.” [Overigens, een snelle zoektocht op het web met alleen maar de termen die Nitschke in tweets en nieuwsbrief noemt, levert snel de naam van het middel op: bijvoorbeeld hier en hier.]
Varkens (zwijnen) gelijken mensen (op wetenschappelijk aantoonbare wijzen, anders dan George Orwell kenbaar maakte), hier in de wijze waarop enzymen beschermen tegen methemoglobinemie.
That’s it.
Geen vermelding van voor mensen van belang zijnde casuïstiek. De onderbouwing is dus vooralsnog mager. En die is zeer belangrijk. Want. Wat ervaart iemand zélf die het middel inneemt? Zijn het ‘aangename’ laatste momenten? Wat nemen naasten waar die bij de zelfdoding aanwezig willen zijn? En natuurlijk vragen die in de eerdere blog gesteld werden. 

Mocht dit inderdaad een betrouwbare variant blijken te zijn op ‘de pil van Drion’ dan is er weer een middel (al of niet in combinatie met andere middelen) náást hetgeen al genoemd wordt in openbare publicaties als PPeH, Uitweg, Final Exit van Derek Humphry of in Five last acts van Chris Docker om een zekere én humane dood te verkrijgen. In eigen regie wel te verstaan.
De hamvraag blijft: is natriumnitriet hetzelfde middel als de CLW voor ogen heeft?  
De inmiddels in Nederland woonachtige Philip Nitschke heeft hoe dan ook gevoel voor timing.
 
Een overweging tot slot.
Anno 2017 met het worldwideweb kan niets verborgen gehouden worden voor wie wil weten. Buiten de genoemde literatuur zijn er bijvoorbeeld ook nog wereldwijd fora waarop mensen ideeën en ervaringen uitwisselen over middelen en methoden. Het appel dat door diverse politieke partijen en belangengroepen op de overheid gedaan wordt om toch vooral te gaan regelen en/of te gaan verbieden, kent daardoor een zekere krampachtigheid – de huidige maatschappelijke discussie over autonomie in relatie tot zelfdoding of zelfeuthanasie loopt grotendeels achter de feiten aan. Waar de overheid grip op kan en wil hebben en behouden, zal niet zozeer middel x of y zijn maar juist de 'hulp bij'. Daar zijn plausibele argumenten voor én tegen te geven. Het is zeer de vraag of daar ooit ergens politieke consensus over zal gaan ontstaan. Waar en wanneer politiek en overheid gaan bemoeizorgen, wordt gevraagd om een lange adem.
Niet iedereen heeft die. 
Het juist wel noemen van de naam van een middel waarmee mensen hun eigen leven kunnen beëindigen is in het kader van transparantie, in het kader van de noodzaak te weten dat een humaan sterven met een bepaald middel mogelijk is van groot belang. 
Voor iedereen die uit het leven wil, zijn er uiteindelijk geen belemmeringen.
Seneca schreef al: “Vraagt ge de weg naar de vrijheid? Ge kunt hem vinden in elke ader van uw lichaam.” 

Vragen en opmerkingen? Stuur een mailtje naar [email protected] 

Het levenseindemiddel van de Coöperatie Laatste Wil

Op 1 september jl. maakte de Coöperatie Laatste Wil onder meer via Nieuwsuur wereldkundig de beschikbaarheid van een levenseindemiddel in het kader van de zgn. autonome route om zo, in de woorden van de CLW, ‘de uitoefening van zelfhulp bij een voltooid leven in immateriële en materiële zin te ondersteunen’.
Wat is ons daar nu over bekend?
Onderstaande informatie is afkomstig van de website van de CLW, en van de NOS / Nieuwsuur.
Mochten er onjuistheden in staan, dan gaarne repliek.  
De feiten op een rij:

Wat is het?

• Het gaat om een in Nederland legaal verkrijgbaar conserveermiddel dat onder meer gebruikt wordt in laboratoria ter bestrijding van schimmels en bacteriën, en in een zeer lage concentratie in levensmiddelen
• Prijs: minder dan 10 euro
• Verschijningsvorm: wit poeder (vgl. grove suiker)
• 2 gram is dodelijk
• Het middel dient opgelost te worden in 50 ml water
• Het middel verlaagt snel de bloeddruk, daarna volgt een coma en uiteindelijk hartstilstand
• Het middel veroorzaakt ernstige hoofdpijn wat een middel als naproxen zeer gewenst maakt erbij te gebruiken om de hoofdpijn tegen te gaan
• Er is een antibraakmiddel nodig, in te nemen vanaf 24 uur vooraf aan inname conserveermiddel
• Snelheid van overlijden: binnen 1 uur
• Volgens CLW: veilig, zeker, humaan, waardig
• Kennis van en informatie over dit middel komt vanuit de leden van de CLW zelf
• Bewijs van effectiviteit: zelfdodingen en moorden die gedocumenteerd zijn
• De naam van het middel wordt niet publiekelijk bekend (openbaar) gemaakt vanwege                     1. zorgvuldigheid, immers vrij verkrijgbaar 2. om civielrechtelijke redenen (niet toegelicht)
• De naam van het middel wordt t.z.t. wel bekend gemaakt aan de leden van de CLW die het gaan kopen: de CLW verwacht discretie van haar leden
  
  

Hoe kom je er aan?

• Lid worden van de CLW (vanaf 18 jaar) en minstens een half jaar lid zijn
• Handtekening zetten onder verklaring dat er geen druk van buitenaf is
• Leden van de CLW richten per regio een VOF Vennootschap Onder Firma op
• Eén lid (per regio) wordt door andere leden gemachtigd het middel te bestellen
• De CLW geeft één of meerdere adressen van waar de bestelling geplaatst kan worden
• Het middel wordt door de handel (alleen) in grote hoeveelheid aangeboden
• Dat ene lid verdeelt het ingekochte poeder onder de andere leden
• Het poeder wordt bewaard in een kluisje met een biometrisch vingerafdrukslot want veiligheid vindt CLW heel belangrijk
• Het poeder wordt in dat kluisje gedaan onder toeziend oog van de andere leden in de regio
• Het kluisje kan thuis bewaard worden of elders (bijv. locatie verzorgd door CLW)
• Wat dient te gebeuren met ongebruikte kluisjes met inhoud, moet nog bedacht te worden
  
  

Huidige stand van zaken

• Op dit moment is het middel nog niet beschikbaar via informatie CLW
• Eind september 2017 wil de CLW beginnen met een try-out met daartoe 50 geselecteerde leden
  
  

Juridisch kader

• De CLW heeft contact gezocht met het Openbaar Ministerie en haar plannen gedeeld, maar het OM heeft nog niet gereageerd.
• De CLW beweert dat het tussen leden onderling uitwisselen van het middel geen hulp bij zelfdoding is.
• Enige vragen en opmerkingen hierbij:

- Hoe verhoudt zich deze laatste gedachte –samen met het informeren door de CLW over adressen– tot a. de uitspraak van de Hoge Raad 2008 in de zaak Hilarius, dat het ‘mogelijk of gemakkelijker’ maken voor iemand om zichzelf te doden als strafbaar geduid kan worden [oprichter en oud-counselor van Stichting de Einder Jan Hilarius gaf een cliënte medicijnen waarmee deze haar leven beëindigde] en b. de andere jurisprudentie? Dat het om leden van een (besloten) coöperatie gaat, maakt die leden niet minder burgers die met eenzelfde wetgeving van doen hebben.
- Niet onbelangrijk gezien de diverse gerechtelijke uitspraken: geeft de CLW een handleiding voor gebruik en opslag, of organiseren leden dat onderling? Het middel mag dan wel legaal verkrijgbaar zijn, maar het evidente gebruiksdoel en de omgang ermee door diverse betrokkenen raakt aan strafwetgeving.
- Momenteel ligt er ook nog de zaak tegen Albert Heringa die bij de Rechtbank in ’s-Hertogenbosch, prognose najaar 2017, overgedaan dient te worden. [Heringa gaf zijn stiefmoeder medicijnen waarmee zij zich doodde en daarmee schond hij art. 294].
- Als overdracht van het middel tussen leden onderling potentieel strafbaar is, kan dan niet ieder lid beter (ondanks de klaarblijkelijke grote hoeveelheid) alleen voor zichzelf een bestelling plaatsen?

Verdere overwegingen
Er wordt door de CLW gesteld dat er in de wetenschappelijke literatuur al casuïstiek beschreven is van zelfdoding én van moord met het conserveermiddel. Van vele andere middelen (de diverse ‘pillen van Drion’) die in o.d. tot een zekere dood leiden, is casuïstiek openbaar en dus publiekelijk deelbaar. Over opiaten als morfine, oxycodon en depronal, over pentobarbital, chloroquine, etc. als ook over helium in relatie tot zelfdoding, is wereldwijd veel gepubliceerd. Dat komt de transparantie ten goede. En aangezien het hier gaat om uitermate definitieve, onomkeerbare beslissingen, lijkt SLC het van belang dat juist wel bekend gemaakt wordt waar het over gaat om te treden uit hetgeen waar de CLW zich sinds jaar en dag tegen keert: schimmige praktijken.  Dus: waarom wordt die wetenschappelijke literatuur niet genoemd? Om hoeveel gevalsbeschrijvingen gaat het namelijk? Kent het gebruik van het middel andere risico’s? Is er kans op mislukking, zo ja, waardoor, zo nee, waar is de gepresenteerde betrouwbaarheid op gestoeld? Vooraf weten dat een middel volstrekt betrouwbaar is, is geen luxe in deze discussie.

Omdat het gaat om een niet-natuurlijke dood: is nagedacht over onderzoek door schouwarts en recherche na overlijden? Is het middel traceerbaar bij bijv. bloedonderzoek? Is een natuurlijk overlijden te ensceneren door kwaadwillenden? Ofwel: hoe is geconstateerd dat het middel bij moord gebruikt is?

Hoe gaat de groothandel reageren als zij weet dat zij middelen verhandelt die voor suïcide worden gebruikt? Is een groothandel die weet waar een bestelling voor gebruikt gaat worden niet ook bezig met strafbare hulp? Zo was het verkrijgen van zuivere helium geen probleem totdat bleek dat het gebruikt werd voor zelfdoding.

De SLC begrijpt dat de try-out bedoeld is om deze vragen te tackelen en ‘kinderziektes’ weg te krijgen. De vraag is dan toch ook: loopt de proeftuin mogelijk uit op een proefproces? Leden zullen toch ook willen weten of zij ergens een juridisch risico kunnen gaan lopen - een risico dat zij kunnen aanvaarden indien er sprake is van informed consent.

Aansluitend bij al deze gedachten: als volgens de CLW eenieder die lid wordt komt te weten om welk middel het gaat en als de CLW ook beweert dat het een kwestie van tijd is dat bekend wordt om welk middel het gaat: waarom niet meteen volledige openheid opdat eenieder geïnformeerd kan beslissen of hij/zij lid wil worden van de CLW voor dit ene specifieke doel? En, als dan toch bekend wordt om welk middel het gaat, en als de ideale situatie zou zijn dat het inderdaad straffeloos verhandeld kan worden, wat is dan nog de bestaansreden van de CLW? Dat zal dan overigens óók consequenties hebben voor de rol en de positie van andere (Nederlandse) recht-op-waardig-sterven-organisaties, waaronder de SLC zelf. Een openbare reactie van Philip Nitschke onderschrijft dit: “This development has the potential to radically change the global face of the voluntary euthanasia movement.”

Ondanks deze (kritische) opmerkingen steunt de SLC dit initiatief. De CLW zet namelijk in op de verkrijgbaarheid van middelen om een zgn. waardig en humaan levenseinde in eigen regie maximaal mogelijk te maken, d.i. zonder controle door of bevoogding van anderen (als artsen) voor al diegenen die een dergelijke bevoogding niet op prijs stellen. De SLC kán dat streven ondersteunen omdat ook zij zelfbeschikking hoog acht.
Echter, de SLC wil naast het informeren over middelen en methoden ook nadrukkelijk stilstaan bij de zorgvuldigheid van het gehele proces dat samenhangt met een zelfgekozen levenseinde in eigen regie: zowel wat betreft besluitvorming, voorbereiding, uitvoering als het hebben van oog voor de positie van naasten. Derhalve is van belang te beseffen dat ‘haast’ zelden goed is. Weloverwogenheid is hetgeen nagestreefd zou mogen worden bij een als volwassen te duiden levenseindebesluit.